Akcja „Pana Tadeusza”, jak sam podtytuł wskazuje, rozgrywa się w ciągu kilku sierpniowych dni 1811 r. oraz jednej wiosennej doby 1812 r.
Jednak mimo tak wyraźnie określonej daty, czas akcji jest czasem bajecznym. Przede wszystkim poeta lekceważy kalendarz biologiczny i tworzy krajobraz, w którym znajdują się elementy charakterystyczne dla różnych pór roku. Mickiewicz lekceważy także kolejność wydarzeń historycznych. Konspiracyjna działalność księdza Robaka, a także jego dzieje, przypominają raczej okres powstania listopadowego i przygotowania do wybuchu kolejnego powstania. Także znajdujące się w zakończeniu utworu wyzwolenie Litwy przez wojska napoleońskie, przesunięte z przełomu lipca i sierpnia na okres wczesnej wiosny, jest wyrazem marzeń poety o niepodległości ojczyzny i powrocie do kraju.
Opowiadanie Gerwazego a także spowiedź Jacka Soplicy pozwalają cofnąć się w czasie do okresu Konstytucji 3 maja i konfederacji targowickiej. Emigracyjne losy Jacka Soplicy wiążą się z losami polskich żołnierzy za wolność. Wydarzenie historyczne przywołane zostały także przez Jankiela w czasie jego koncertu na cymbałach.
Akcja „Pana Tadeusza” rozgrywa się na terenie prowincjonalnej Litwy, w Nowogródzkiem, w Soplicowie – dworku bogatej szlachty oraz w jego okolicach – ruinach zamku Horeszków i zaścianku Dobrzyńskich. Tak naprawdę jednak miejsce akcji „Pana Tadeusza” to przestrzeń otwarta, którą stanowią okolice Soplicowa.
Oczami bohaterów obserwujemy nie tylko najbliższe otoczenie: sad, zagajnik leśny, w którym odbywa się grzybobranie, ale także dzięki narratorowi, podczas polowania na niedźwiedzia, zagłębiamy się w nieprzebyta puszczę. Miejsca wykreowane przez człowieka tworzą harmonijną całość z naturą, są w nią wtopione. Przestrzeń dworku i jego okolic, wraz z wkroczeniem na jego teren wojsk carskich, otwiera się na świat, na wielką historię.